Coronaprik jaagt ‘wakkere burger’ naar eigen, parallelle samenleving

Een tegenslag voor de Nieuwe Bataafse Republiek. Het land in oprichting moet het voorlopig stellen zonder grondlegger Wouter R. Na een paar weken vastzitten, moet hij dinsdag voor de politierechter verschijnen, omdat hij volgens het Openbaar Ministerie zijn achterban opjut tot het plegen van geweld. Justitie is nog op zoek naar de mede-oprichters van de republiek.

Een land voor ‘wakkere’ burgers, dat zou de Bataafse Republiek moeten worden. Ze hadden al een eigen vlag (die van de eeuwenoude Batavieren) en een leus (‘Als lammeren leeuwen worden, is de transitie niet te stoppen’). In het Bataafse land heb je geen vaccinaties, mondkapjes, stralingen of andere instrumenten van de elite om de burger te onderdrukken.

Fantasieën van een stel volwassen pubers? Vergis je niet: voor de groep rond de vijftigers Wouter R., Micha K. en Joost K. is het bittere ernst. Dat bleek al eerder deze maand tijdens een kort geding over nepverhalen die de groep de wereld in slingert over een pedonetwerk in Bodegraven, Zuid-Holland. Wouter R. gebruikte de zitting om reclame te maken voor zijn nieuwe land. „De Nieuwe Bataafse Republiek staat voor een open, vrij en transparant bestuur, voor een land waar iedereen in vrijheid kan leven”, zei hij tegen de rechter. Tientallen sympathisanten eisten afgelopen weekend buiten de gevangenis zijn vrijlating.

Parallelle samenleving

Het is een populair idee onder coronademonstranten: het vestigen van een parallelle samenleving. In mei kreeg het idee bekendheid toen Forum voor Democratieleider Thierry Baudet erover sprak op het YouTubekanaal van de partij. Binnen Forum was het idee niet helemaal nieuw. In zijn overwinningsspeech na de Provinciale Statenverkiezingen sprak Baudet in 2019 al over het opbouwen van een eigen „zuil”. Nu de parallelle samenleving populair is onder coronademonstranten heeft Baudet dat idee uitgebouwd tot een heus alternatief land.

Voor aanhangers van Forum zou het mogelijk moeten worden „binnen een kring van FvD’ers te leven”, zei Baudet. Hij fantaseerde over een eigen woningbouwvereniging, een eigen week- of dagblad en een eigen betalingssysteem via cryptomunten. „Wij zijn een land, wij zijn Forumland.” Waar hij zich dan wil vestigen? „Ik ben eigenlijk een separatist”, zei hij begin mei. „Geef ons Groningen.”

Lees ook 'Geweld wordt vanzelfsprekender gemaakt door complotdenken'

Een deel van de corona-ontkenners wil Nederland ontvluchten uit angst voor een gedwongen vaccinatie. Hoe groot dit deel is, valt niet te zeggen, maar de roep om een parallelle samenleving klinkt op vrijwel iedere demonstratie en wordt gepropageerd op sociale media-kanalen met tienduizenden volgers. Landen die als vluchtoord genoemd worden zijn Portugal en Egypte. Ook onderzoekt een groep de mogelijkheid in Zuid-Amerika een ‘Nieuw Nederland’ te beginnen.

Tilasmi Frigge, de man achter de stickeractie ‘NOS = Fake news’, organiseerde onlangs een voorlichtingsavond over emigreren. Het aantal bezoekers is onbekend, omdat ze buiten beeld wilden blijven. „Veel mensen zoeken op dit moment naar mogelijkheden om de waanzin te ontvluchten door met gelijkgestemden te gaan samenwonen”, aldus Frigge. Volgens hem worden deze Nederlanders min of meer weggejaagd. Straks mag je als ongevaccineerde nergens meer naar binnen, vreest hij. „Mensen worden steeds akeliger naar elkaar. Als je zegt dat je je niet wil laten vaccineren, krijg je boze reacties. Je wordt gezien als een bedreiging.”

De voorverkenners in Zuid-Amerika houden geïnteresseerden via berichtenservice Telegram op de hoogte. De eerste bevindingen die zij deelden: het is er toch wel erg arm en de gezondheidszorg ondermaats.

Binnen Nederland

De initiatiefnemers achter Keuze Vrij Bij Mij pakken het anders aan: zij proberen binnen Nederland alternatieve voorzieningen te creëren. Op de website worden vanaf de zomer alle winkels, horeca, sportscholen en andere voorzieningen getoond waar je zonder vaccinatie- of testbewijs terechtkunt. Het initiatief heeft in twee maanden tijd al 200.000 euro aan donaties binnengehaald. Tweeduizend aanbieders hebben zich aangemeld. „Ik ben ermee gestart toen ik hoorde dat je in Israël op veel plekken alleen nog wordt toegelaten als je gevaccineerd bent”, zegt initiatiefnemer Olaf Weller.

„Toen wist ik: dit gaat hier ook op den duur komen. En in zo’n maatschappij wil ik niet leven”. Weller zegde zijn baan als marketingmanager bij een nanotechnologiebedrijf op en startte de website, waar nu dertig vrijwilligers en vier betaalde medewerkers voor werken. Hij hoopt dat het platform uitgroeit tot een zelfvoorzienende gemeenschap, met een eigen vacaturebank en een eigen ruilhandel voor ‘gelijkgestemden’.

Ook aan parallelle scholing wordt gewerkt. Door Isa Kriens bijvoorbeeld, moeder van een kind van 2,5 jaar, en veelgevraagd spreker op coronademonstraties. Ze riep haar bijna vijftigduizend Instagramvolgers op om samen thuisonderwijs te gaan geven. „Sinds scholen, kindcentra en kinderopvang blijkbaar in staat zijn regels door te voeren die schadelijk zijn voor het welzijn van kinderen, voel ik mij genoodzaakt te anticiperen op deze trend”, aldus Kriens op Instragram. Ze wil een „alternatief voor het traditionele schoolsysteem” helpen opzetten.

Er zijn al meerdere ‘alternatieve’ onderwijsclubs in oprichting. Een daarvan start in het Westland, waar een groepje inwoners sinds de coronacrisis bezig is een parallelle samenleving te vestigen. „Samen met andere gezinnen die vrijstelling hebben van de leerplicht of op een andere manier voor thuisonderwijs hebben gekozen, vormen we een community”, melden de initiatiefnemers van ‘Nieuw Westland’ op hun website. De groep heeft ook al een eigen cryptomunt, als alternatief voor het huidige betaalsysteem.

Migrantengroepen

Parallelle samenlevingen werden tot nu toe vooral geassocieerd met migrantengroepen die onvoldoende zouden integreren in Nederland. Zo is er veel politieke aandacht geweest voor Turkse-Nederlanders, die een Turkse zuil in stand zouden houden. En voor moslimfundamentalisten, die een parallelle samenleving zouden willen gebaseerd op de shariawetgeving. Maar nu wordt dit parallellisme openlijk beleden door een groep complotdenkende, autochtone Nederlanders.

Identificatie speelt hierbij een belangrijke rol, zegt hoogleraar sociale psychologie Kees van den Bos, die aan de Universiteit Utrecht onderzoek doet naar radicalisering. „Mensen zijn zeker in een crisis op zoek naar geborgenheid en veiligheid, dan is het fijn als je bij een bepaalde groep hoort. En het is al helemáál fijn als je bij de groep hoort die tegen de status quo in gaat. Dat geeft een gevoel van: wij snappen het beter dan anderen.”

Dat mensen zich terugtrekken in een eigen kring en zich niet laten vaccineren, is volgens Van den Bos geen probleem. „Wij willen een open democratische samenleving zijn, daar mogen mensen zelf weten hoe ze hun leven organiseren.”

Waar de hoogleraar zich wél zorgen over maakt, is dat sommige van deze kringen „heel systematisch bezig zijn met het afwijzen van wetenschap, media, instituties en alles wat bij de huidige samenleving hoort”. Van den Bos wijst erop dat radicalisering begint bij het ontwikkelen van extreme gedachten. „Dat gaat om het ‘wij-zij denken’: wij zijn moreel superieur ten opzichte van leden van de andere groep. Die ander wordt gedehumaniseerd: het zijn geen mensen meer van vlees en bloed, maar slechte wezens.”

Slechte eigenschappen

Deze ontwikkeling is bij diverse parallelle groepen terug te zien. Gevaccineerde mensen worden categorisch slechte eigenschappen toebedeeld. Een ‘lifestylevlogger’ die zich Eva van Zeeland noemt, waarschuwt haar volgers bijvoorbeeld geen seks te hebben met gevaccineerde mannen. „Want dan worden jouw eicellen aangetast, en word je dus letterlijk onvruchtbaar.” Op demonstraties wordt opgeroepen ‘niet-wakkere’ mensen te negeren. In de chatgroepen van de Bataafse Republiek (zevenduizend volgers) heten gevaccineerden „een gevaar voor anderen, want ze ademen gevaarlijke nano-deeltjes uit!” Ook „mentaal gezien” vormen ze een gevaar, omdat ze zich „wetten laten voorschrijven door het geïndoctrineerde kuddevee”.

Daar lijkt een deel van de beweging op aan te sturen: het concept van een ‘eigen’ land wordt gebruikt om afstand te nemen van de Nederlandse rechtsstaat. Forum-leider Thierry Baudet zei het onlangs expliciet in een praatje over zijn parallelle samenleving: „Wij erkennen gewoon het gezag niet meer.”

Dit extreme denken kan zich uiteindelijk wel degelijk vertalen in geweld, zegt hoogleraar Van den Bos. „Je ziet het op internet gebeuren: tegenstanders worden geframed als de vijand waartegen je tekeer kunt gaan. Als maar genoeg mensen sympathie krijgen voor het idee dat er bakstenen moeten worden gegooid door de ruit van RIVM-directeur Jaap van Dissel, zullen sommigen dat gaan uitvoeren wanneer de gelegenheid zich voordoet.”

En dat is precies waarvoor Wouter R. dinsdag terechtstaat: het dreigen met geweld. Zo dreigde hij een advocaat die hem aanklaagde voor een ‘militair tribunaal’ te brengen „op het moment dat wij echt de baas zijn in Nederland”. Dan zou de advocaat „de doodstraf” krijgen – „dat u het even weet”. Jaap van Dissel wordt bedreigd als de RIVM-topman op 31 mei een praatje houdt in Amsterdam. Wouter R. toont een video die eindigt met het geluid van een explosie. Hij vervolgt: „Ja nou, dat moeten we dus gaan doen 31 mei”, en vermeldt daarbij de locatie van Van Dissels optreden.

De vraag is of R. zich veel van de rechtszaak zal aantrekken. Tijdens het kort geding eerder deze maand vertelde R. dat hij de Nederlandse wet niet erkent. „U kunt mij dus niet veroordelen”, zei hij'.